ประวัติชีวิตและงาน

——-ศาสตราจารย์ระพี สาคริก เกิดเมื่อวันอาทิตย์ที่ 4 ธันวาคม 2466 ณ ตำบลวรจักร อำเภอป้อมปราบ กรุงเทพฯ. เป็นบุตรคนโตของ ขุนตำรวจเอก พระมหาเทพกษัตรสมุท (เนื่อง สาคริก) ข้าราชการในราชสำนักของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และในช่วงเปลี่ยนแปลงการปกครองปี 2475 ดำรงตำแหน่งเจ้ากรมพระตำรวจหลวง ในราชสำนักพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว กับ คุณแม่สนิท ภมรสูต สมรสกับ นางสาวกัลยา มนตริวัต บุตร พลตำรวจตรีขุนพิชัยมนตรี อดีตหัวหน้าเสรีไทยค่ายกาญจนบุรี และรองอธิบดีตำรวจฝ่ายปราบปราม

——-พ.ศ. 2469 เริ่มการศึกษาประถมศึกษาที่โรงเรียนสามเสนวิทยาคาร แล้วย้ายโรงเรียนเรื่อยมาอย่างหลากหลายไม่ต่ำกว่า 8 แห่ง ทั้งโรงเรียนใหญ่และโรงเรียนเล็ก

——-พ.ศ. 2480 ระหว่างเรียนอยู่ชั้นมัธยม 7 กระทรวงศึกษาธิการปรับหลักสูตรมัธยมบริบูรณ์จาก ม. 8 มาเป็น ม. 6 โดยตัดเอา ม. 7 และ ม. 8 ไปไว้เป็นโรงเรียนเตรียมมหาวิทยาลัย แต่ก็อนุญาติให้ผู้ที่เรียน ม. 7 และ ม. 8 อยู่เดิมผ่านไปสอบเข้ามหาวิทยาลัยได้เลย กลับตัดสินใจย้อนกลับมาเรียน ม. 6 อีกครั้ง ทั้ง ๆ ที่ผลการเรียนวิทยาศาสตร์อยู่ระดับสูงมาก แต่ก็ไม่สนใจคิดจะเรียนให้ได้ที่หนึ่งในชั้น เพราะไม่ต้องการเอาดีเหนือคนอื่น หากรู้และเข้าใจวิชาไหนจะนำมาสอนเพื่อนๆ อย่างไม่ปิดบัง

เรียนซ้ำชั้นมัธยมบริบูรณ์อีก 2 ปี และได้รับประกาศนียบัตรจากกระทรวงศึกษาธิการ 2 ใบ โดยแบ่งเวลาไปสนใจงานด้านศิลปะ เช่นดนตรี เขียนภาพ ปลูกต้นไม้ และคิดประดิษฐ์สิ่งต่างด้วย

——-พ.ศ. 2483 เข้าศึกษาต่อที่โรงเรียนเตรียมวิทยาลัยเกษตรศาสตร์แม่โจ้ จังหวัดเชียงใหม่ โดยเข้าไปเองอย่างเป็นธรรมชาติ และผ่านการสอบคัดเลือกหลังจากเข้าเรียนแล้วระยะหนึ่ง

——-พ.ศ. 2485 เข้าศึกษาต่อในคณะเกษตร วิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และมาถึงปี พ.ศ. 2486 เข้าเรียนอยู่ชั้นปีที่ 2 ก็มีประกาศสถาปนาวิทยาลัยขึ้นเป็นมหาวิทยาลัย (หลักสูตร 5 ปี )

——-พ.ศ. 2490 จบปริญญาตรีกสิกรรมและสัตวบาลบัณฑิต สาขาปฐพีวิทยา จากการทำวิทยานิพนธ์ เรื่อง การศึกษาเทียบวิเคราะห์ดินภาคกลางของประเทศไทยทางเคมีและฟิสิกส์ 5 วิธี
เข้าพิธีสมรส เมื่อวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2490 กับนางสาวกัลยา มนตรีวัต

——-พ.ศ. 2490 หลังจบการศึกษาได้สะท้อนพฤติกรรมให้เห็นถึงความเป็นตัวของตัวเองอย่างชัดเจน โดยผู้บริหารได้เสนอตำแหน่งบรรจุเป็นอาจารย์ในมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ อยู่ในกรุงเทพฯ. แต่กลับตัดสินใจออกไปทำงานค้นคว้าวิจัยที่สถานีทดลองกสิกรรมที่แม่โจ้ โดยมีฐานะเป็นลูกจ้างชั่วคราว เช่นคนงานระดับล่าง ซึ่งในช่วงนั้น ที่นั่นยังไม่มีไฟฟ้าและน้ำประปา หากมีสภาพเป็นชนบทมาก ได้ถูกมอบหมายให้ทำงานวิจัยเรื่อง พันธุ์ข้าว ผัก และยาสูบ และให้ความสนใจใช้ชีวิตร่วมทำงานกับงานที่พื้นดินอย่างสม่ำเสมอ และเป็นผู้ริเริ่มนำความรู้เกี่ยวกับการวางแผนวิจัยและสถิติวิเคราะห์ผลทางชีววิทยา มาใช้กับงานค้นคว้าการเกษตรเป็นครั้งแรกที่นั่น

——-ช่วงเดียวกัน ได้ใช้เวลาว่างและทุนส่วนตัวเริ่มต้นจับงานค้นคว้าหาความรู้เรื่องกล้วยไม้ให้แก่ประเทศไทยอย่างจริงจังเป็นครั้งแรก จากแรงดลใจที่เห็นคนเก็บกล้วยไม้ป่ามาขายส่งให้คนกรุงเทพฯ. เพื่อส่งไปขายต่อให้คนต่างชาติ กับอีกด้านหนึ่ง ก็มีการสั่งกล้วยไม้ลูกผสมจากต่างประเทศมาขายให้กลุ่มคนมีเงินนำมาเล่นและประกวดกันเอง โดยที่พบว่า ส่วนหนึ่งของกล้วยไม้ลูกผสมซึ่งนำเข้ามา มีพ่อแม่พันธุ์ซึ่งเก็บจากป่าในประเทศส่งไปขาย

——-พ.ศ. 2492 ได้รับการบรรจุเป็นข้าราชการในกรมกสิกรรมที่กรุงเทพฯ. แต่ตัวยังคงทำงานอยู่ที่เดิม และมีข้อสังเกตว่า เป็นผู้ซึ่งมีความเป็นตัวของตัวเองสูงมาก

——-พ.ศ. 2493 ถูกสั่งย้ายครอบครัวเข้ากรุงเทพฯ. ด้วยเหตุผลว่า ต้องการนักวิจัยมือดีมาช่วยทำงานปูพื้นฐานการการวิจัยปรับปรุงพันธุ์ข้าวของไทย เนื่องจากรัฐบาลรับนโยบายมาจากองค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติให้เป็นแหล่งผลิตข้าวเลี้ยงชาวโลก
และเป็นอาจารย์สอนวิชา ข้าว และสอนวิชา การวางแผนวิจัยและสถิติวิเคราะห์ทางชีววิทยา ในมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (อาจารย์พิเศษประจำวิชา)

——-พ.ศ. 2495 เป็นผู้ริเริ่มโครงการพัฒนาวงการกล้วยไม้ของไทย โดยใช้เงินรายได้ส่วนตัวซึ่งขณะนั้นมีไม่มากนัก และใช้เวลาว่างจากงานประจำ มีการค้นคว้าวิจัย การให้บริการฝึกอบรม เผยแพร่ความรู้ และถัดมามีการเผยแพร่ทางโทรทัศน์ หลังจากสถานีโทรทัศน์ช่อง 4 (ช่องแรกของประเทศเปิดดำเนินการ) และจัดรายการวิทยุกระจายเสียง รวมทั้งออกสิ่งพิมพ์เผยแพร่ โดยมุ่งที่ความชอบธรรมของชีวิตประชาชน

——-พ.ศ. 2496 ได้รับทุนเอ.ไอ.ดี ของรัฐบาลสหรัฐอเมริกาไปศึกษาดูงานการวิจัยและการผลิตข้าวในมลรัฐภาคใต้ของประเทศ หลังจากมาแล้วได้ไม่นาน ทางการก็ส่งไปรับการฝึกอบรม เรื่องการวางแผนวิจัยและสถิติวิเคราะห์ทางเกษตร ณ ศูนย์ฝึกอบรมขององค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ ที่ประเทศอินเดียและกลับเข้ามารับการฝึกอบรมวิชา การคัดตรวจคุณภาพข้าว ศูนย์ฝึกอบรม ซึ่งองค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติร่วมกับกระทรวงพาณิชย์ จัดขึ้นในกรุงเทพฯ.

——-ในช่วงนั้นมีการจัดตั้ง กรมการข้าว จึงถูกย้ายมาสังกัดกรมการข้าวและรับตำแหน่ง หัวหน้าแผนกการโรงสี ซึ่งมีโรงสีข้าวทดลองอยู่ในบริเวณซึ่งปัจจุบันคือ ที่สระน้ำหน้าอาคาร หอสมุดกลางของสำนักหอสมุดมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และได้จัดตั้งห้องปฏิบัติการตรวจคุณภาพข้าวขึ้นเป็นครั้งแรก ซึ่งนอกจากงานค้นคว้ายังได้ใช้สถานที่นี้ เป็นที่ฝึกสอนและให้นิสิตทำวิทยานิพนธ์ด้วย

——-ระหว่างนั้น ได้ใช้พื้นที่ด้านหลังโรงสีทดลอง ปลูกเรือนต้นไม้ให้นิสิตที่ขอรับการฝึกอบรม ได้ใช้เป็นที่ปลูกกล้วยไม้ในยามว่างด้วย จนมาถึงช่วงชี้แนวทางและสนับสนุนให้คนทั่วไปสามารถใช้กล้วยไม้ทำประโยชน์ในด้านเศรษฐกิจ อีกทั้งให้มีการรวมกลุ่มกิจกรรมกันเองอย่างอิสระโดยมุ่งทำงาน ทวนกระแสค่านิยมเก่า ซึ่งมีความเชื่อเน้นความสำคัญอยู่ภายในกรอบของอาหารที่กินในด้านเดียวมานาน
พ.ศ. 2500 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้เริ่มความคิดจัดตั้ง แผนกวิชาพืชกรรม (ภาควิชาพืชสวนปัจจุบัน) จึงได้ขอตัวจากกรมการข้าวมาสังกัดมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เพื่อสอนวิชากล้วยไม้ในหลักสูตร จากพื้นฐานทั่วไป และช่วงถัดมาแยกออกไปเป็น วิชาการผสมและการปรับปรุงพันธุ์ จนถึงวิชาการจัดการและการค้ากล้วยไม้ และใช้วิธีการนำนิสิตลงทำงานให้บริการแก่ประชาชนร่วมกับอาจารย์ด้วย

——-ผลงานได้กระจายไปสู่มุมกว้างจนเป็นที่ทราบกันทั่วโลก และจากปี พ.ศ. 2506 เป็นต้นมาได้ถูกเชิญเป็นผู้บรรยายทางวิชาการในที่ประชุมกล้วยไม้โลกซึ่งจัดขึ้นทุกๆ 3 ปี โดยหมุนเวียนไปตามประเทศต่างๆ ทุกครั้ง จนถึงปี พ.ศ. 2521 ประเทศไทยได้รับเกียรติให้เป็นเจ้าภาพรองรับการประชุมกล้วยไม้โลกครั้งที่ 9 นับเป็นครั้งแรกที่มีการจัดประชุมและมีกิจกรรมการแสดงทางวิชาการระดับโลกขึ้นในประเทศไทย

——-พ.ศ. 2511 ได้รับพระราชทาน เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา ซึ่งเป็นเครื่องราชอิสริยาภรณ์สูงสุดในด้านวิชาการ

——-พ.ศ. 2512 จากปัญหาความสับสนรุนแรงในมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ จึงได้รับการขอร้องให้เข้าดำรงตำแหน่งเลขาธิการมหาวิทยาลัย ซึ่งในช่วงนั้นมีหน้าที่บริหารทั่วไป ถัดมาจึงมีการปรับระบบการบริหารใหม่ โดยยุบตำแหน่งเดิม และเปลี่ยนมามีรองอธิการบดีแยกการรับผิดชอบเป็นสายงาน จึงดำรงตำแหน่ง รองอธิการบดีฝ่ายธุรการ

——-พ.ศ. 2513 ได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้า ฯ. ให้ดำรงตำแหน่ง ศาสตราจารย์ โดยไม่ต้องผ่านผู้ช่วยและรองศาสตราจารย์มาก่อน

——-พ.ศ. 2519 ได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งอธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 2 สมัย

——-พ.ศ. 2520 ได้รับโปรดเกล้า ฯ. ให้เป็นสมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติ

——-พ.ศ. 2521 เป็นผู้ประสบความสำเร็จในการนำงานประชุมกล้วยไม้โลกมาจัดในประเทศไทย นับเป็นครั้งแรกของประเทศไทยที่มีการจัดประชุมวิชาการระดับโลก

——-เป็นประธานกรรมการจัดงานประชุมกล้วยไม้โลกครั้งที่ 9 ซึ่งมีการจัดแสดงพันธุ์กล้วยไม้จากทั่วโลกร่วมด้วย มีผู้เดินทางมาร่วมงานกว่า 3,000 คน จาก 50 ประเทศ โดยใช้มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เป็นศูนย์ประสานงานจากการอนุมัติของรัฐบาล แต่ไม่ได้ขอเงินสนับสนุนจากรัฐแม้แต่น้อย แต่ผลการจัดงานได้ทำให้มีเสียงจากประเทศต่างๆ กล่าวขวัญถึงและมักหยิบยกมาเป็นแบบอย่างจนถึงปัจจุบัน

——-พ.ศ. 2522 ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ในสมัยที่พลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันท์ ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ด้วย

——-พ.ศ. 2523 พ้นจากตำแหน่งอธิการบดี และรัฐมนตรี สมัครใช้ชีวิตทำงานอยู่ที่ภาควิชาพืชสวนอย่างเรียบง่าย และมีผู้มาทาบทามให้รับตำแหน่งประธานสภาข้าราชการมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และระหว่างนั้นได้มีส่วนริเริ่มจัดตั้ง ที่ประชุมประธานสภาอาจารย์มหาวิทยาลัยทั่วประเทศ

——-พ.ศ. 2533 ตัดสินใจลาออกจากประธานสภาข้าราชการฯ. และลาออกจากราชการก่อนเกษียณอายุ และตั้งสัจจะไว้ว่าจะไม่ขอรับตำแหน่งใดๆ ที่มีอามิสและอำนาจอีกต่อไป ยกเว้นองค์กรการศึกษา และสาธารณกุศล ได้รับการทาบทามให้เข้ารับตำแหน่งกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิของทบวงมหาวิทยาลัย และมีการต่อวาระละ 2 ปี เรื่อยมาจนถึง พ.ศ. 2531 รวม 4 วาระ และในช่วงนี้ ได้รับพิจารณาให้เข้าดำรงตำแหน่งกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิของสภามหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ และมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และเป็นกรรมการสถาบันวิจัยและพัฒนามหาวิทยาลัยขอนแก่น โดยที่มีการต่อวาระให้เรื่อยมา จนถึง พ.ศ. 2533 จึงได้ประกาศลาออกหมด

——-หลังจากนั้น จะมีการรับเชิญร่วมกิจกรรมสัมนา ประชุมวิชาการ เป็นผู้บรรยายพิเศษในที่ต่างๆ ทั้งจากสถาบันการศึกษา ราชการ เอกชน และองค์กรอาสาสมัคร รวมทั้งเป็นที่ปรึกษาโครงการพัฒนาซึ่งเน้นชนบทและเยาวชน และเน้นที่คุณธรรมและจริยธรรม รวมทั้งการอนุรักษ์และพัฒนาบนพื้นฐานการพึ่งตนเอง ซึ่งถือปฏิบัติอย่างมั่นคงมาตลอดชีวิต

——-นอกจากนั้นการได้รับเชิญไปร่วมกิจกรรมในต่างประเทศเท่าที่เป็นมาแล้วก็ยังคงดำเนินต่อมา และนำเอาข้อมูลซึ่งไปพบเห็นกับมาผสมผสานกับรากฐานความคิดตนเองนำออกเผยแพร่สู่ประชาชนทุกรูปลักษณะ รวมทั้งใช้ในโครงการซึ่งมีส่วนร่วม อีกทั้งให้ความสนใจใช้ชีวิตสัมผัสกับระดับพื้นดินอย่างต่อเนื่องด้วย

——-ปัจจุบันมีผลงานเป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวางเกี่ยวกับการเชื่อมโยงแนวคิดในการอนุรักษ์กับการพัฒนาให้เข้ามาเป็นหนึ่งเดียว ซึ่งนับว่ามีความสำคัญมากในการแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อม.
วุฒิที่ได้รับ