วิญญาณการเรียนรู้ ภายใต้อำนาจการจัดการ

เธอที่รัก ทุกคนที่เกิดมาสู่โลกใบนี้ต่างก็มีวิญญาณความรักร่วมกับการเรียนรู้ซึ่งธรรมชาติได้มอบมาให้แก่วิถีการดำเนินชีวิต ถ้าใครรักษาเอาไว้ได้อีกทั้งมีความซื่อตรงต่อสิ่งนี้อยู่ในจิตวิญญาณตัวเองไปได้ตลอดรอดฝั่ง หลังจากการนำปฏิบัติย่อมบังเกิดความสุขสมปรารถนาอีกทั้งบังเกิดประโยชน์แก่สังคมให้เป็นที่ยอมรับได้อย่างกว้างขวาง
จากประเด็นดังกล่าว หากสนใจที่จะเรียนรู้ให้ถึงความจริงซึ่งเกิดจากใจตนเอง หลังจากการนำปฏิบัติเท่าที่ผ่านพ้นมาแล้วควรจะรู้ได้ว่า เราทุกคนถ้ารากฐานจิตใจมีอิสระถึงระดับหนึ่ง การเรียนรู้ทุกสิ่งทุกอย่างให้ถึงความจริงก็ไม่น่าจะให้คนอื่นต้องมาช่วยสอนให้เสียศักดิ์ศรี แต่ตัวเองผู้นำปฏิบัตินั้นซิควรหยั่งรู้คุณค่าจากการคิดอีกทั้งนำปฏิบัติอันเกิดจากรากฐานจิตใจตนเองที่มีอิสรภาพถึงระดับหนึ่ง อีกทั้งกระทำแล้วย่อมบังเกิดความร่มเย็นเป็นสุขอันนับได้ว่าคือกุศลผลบุญอย่างลึกซึ้ง

บุคคลลักษณะนี้ ไม่ว่าคิดหรือทำอะไรก็สุดแล้วแต่ ย่อมประสบผลสำเร็จได้ทุกเรื่อง ทั้งนี้เพราะได้รับความร่วมมือจากเพื่อนมนุษย์อย่างกว้างขวาง ซึ่งประเด็นนี้ถ้าหวนกลับมานึกถึงอดีตเท่าที่ชีวิตตัวเองได้ผ่านพ้นมาแล้ว ย่อมพบความจริงที่เป็นสัจธรรมได้ทุกเรื่อง ดังตัวอย่างที่ฉันได้เคยปฏิบัติมาแล้วซึ่งบัดนี้ฉันมีอายุ 88 ปีแล้ว ครั้นหวนกลับไปสู่อดีตเพื่อหวังเรียนรู้ผลซึ่งตนได้นำปฏิบัติจากใจตัวเองมาก่อน ย่อมมองเห็นความจริงในเรื่องนี้ได้อย่างหลากหลาย
ฉันนึกถึงช่วงปีพ.ศ. 2490 ซึ่งเป็นปีที่ฉันเรียนจบหลักสูตรปริญญาตรี 5ปี “กสิกรรมและสัตวบาล” จากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ หลังจากนั้นจึงรู้สึกได้ถึงความพอเพียงที่จะออกไปทำงานในชนบทท่ามกลางบรรยากาศของเพื่อนมนุษย์ที่ตกอยู่ในสภาพที่ยากไร้ และโดยปกติแล้วคงหายากที่จะมีใครสักคนคิดอยากจะไป ทั้งนี้เพราะเหตุว่าคนส่วนใหญ่มักมีแนวโน้มต้องการความสะดวกสบายทางวัตถุจึงมักคิดถึงความทะเยอทะยานที่จะก้าวขึ้นไปสู่ที่สูงอย่างไม่รู้จักพอ
ช่วงนั้นมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์กับหลักสูตร 5 ปี และการบริหารงานของกระทรวงเกษตรฯยังอยู่ภายใต้อำนาจการตัดสินใจโดยองค์กรเดียวกัน นอกจากนั้นยังเป็นช่วงเริ่มแรก แม้จะมีเพื่อนฝูงภายในชั้นเรียนร่วม 20 คน แต่ก็มีเพียง 2 คนเท่านั้นที่ผ่านหลักสูตรนี้มาได้ในปีนั้นรวมทั้งฉันเองเป็นหนึ่งในสองคนด้วย
หลังจากฉันได้ผ่านหลักสูตรนั้นมาแล้วผู้บริหารงานวิจัยจากกระทรวงเกษตราธิการ(ชื่อเดิม)ได้มีการพูดคุยกันกับฉันตามตรงเพื่อกำหนดโอกาสการทำงานของฉันในอนาคต
ทั้งนี้เพราะตัวฉันเองต้องการออกไปใช้ชีวิตทำงานในชนบทที่มีบรรยากาศอิสระโดยที่เชื่อว่าตัวเองมีความรักบรรยากาศแบบนั้นจึงน่าจะทำงานอย่างมีความสุข ทั้งๆที่ทางกระทรวงฯอยากได้ตัวฉันไว้ทำงานในกรุงเทพฯอีกทั้งเสนอตำแหน่งเพื่อรอบรรจุเอาไว้ให้แล้ว
แต่ฉันกลับเกิดความรู้สึกมานานแล้วว่า “ตัวเองมีความเบื่อหน่ายที่จะอยู่ในสภาพสะดวกสบายอีกทั้งได้เงินค่าจ้างจำนวนมากกว่าแต่มีอำนาจกดหัวแทบทุกขณะ ทำให้วิญญาณที่เป็นของจริงปรากฏออกมาได้ยากยิ่งขึ้นจึงไม่มีความสุขเพราะปัญญาซึ่งเป็นความจริงอยู่ในจิตใจตนเองนั้นไม่อาจปรากฏออกมาเพื่อรับใช้สังคมได้ตามความปรารถนา”
หลังจากชีวิตประสบกับผลสำเร็จในการทำงานแบบนั้นมาแล้วจนเป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวางทั้งๆที่ตัวเองไม่ได้คาดหมายในเรื่องนี้แม้แต่น้อย ฉันได้หวนกลับไปพิจารณาการทำงานของตนในขณะนั้น
มีหลายสิ่งหลายอย่างซึ่งเป็นผลจากการปฏิบัติของฉัน ทำให้รู้สึกว่ามีการริเริ่มงานใหม่ๆเกิดขึ้นที่นั่น ดังเช่น“การประดิษฐ์คิดค้นเครื่องมือเครื่องใช้สำหรับทำงานวิจัยด้วยตนเองโดยไม่จำเป็นต้องไปขอจากทางราชการ ยิ่งมีเรื่องสำคัญอันได้แก่การนำวิชาสถิติพยากรณ์และการวางแผนงานวิจัยมาใช้กับการศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับการเกษตรเป็นครั้งแรกของเมืองไทย”
หลายคนโดยเฉพาะอาจารย์ที่เคยสอนวิชานี้ให้แก่ฉันมาก่อนได้เดินทางไปตรวจงาน สิ่งแรกนั้นผลงานการใช้วิชาสถิติในการวิจัยการเกษตรได้เกิดขึ้นที่นั่นและเกิดจากตัวฉันเองก่อนอื่น ดังหลักฐานที่ปรากฏชัดอยู่ในหนังสือวารสาร “กสิกร”ของกรมเกษตรและการประมงระหว่างปี พ.ศ.2493-2495 ไม่เพียงเท่านั้น หลังจากทางการได้สั่งย้ายฉันเข้ามาทำงานที่กรุงเทพฯเพราะต้องการนักวิจัยมือดีเข้ามาปูพื้นฐานงานวิจัยเรื่องข้าว ตัวฉันเองยังได้รับมอบหมายให้มาเป็นอาจารย์สอนวิชานี้ อันนับได้ว่าเป็นนิสิตเกษตรคนแรกที่เข้ามารับหน้าที่เป็นอาจารย์สอนวิชานี้ในมหาวิทยาลัยฯด้วย
ในช่วงนั้น ผลจากการตรวจงานของท่านบรมครูถึงกับอุทานว่า สมัยที่ท่านสอนอยู่ในมหาวิทยาลัยฯนั้น ได้เห็นฉันนั่งหลับอยู่ในชั้นตลอดเวลา แต่ครั้นถึงช่วงลงมือปฏิบัติเข้าจริงๆกลับกลายเป็นคนที่มีบทบาทริเริ่มนำวิชานี้มาใช้ประโยชน์แม้เริ่มต้นจากภาคการปฏิบัติในสนามเป็นคนแรก
มันไม่ใช่แต่เฉพาะวิชานี้เท่านั้น ยิ่งเป็นวิชาการเรื่องกล้วยไม้ ทั้งๆที่ตัวฉันเองก็ไม่ได้เรียนในมหาวิทยาลัยมาก่อน แถมยังถูกกระแสสังคมต่อต้านอย่างแรงทำให้การนำปฏิบัติจากวิญญาณการต่อสู้ซึ่งตัวเองมีอยู่อย่างเป็นธรรมชาติมาแล้ว แต่กลับรู้สึกว่าเป็นเรื่องท้าทายที่จะต่อสู้กับใจตนเองมาตลอด ครั้นย้ายมาอยู่สถานีวิจัยในชนบทซึ่งอยู่ในสภาพที่ห่างไกลจากสายตาผู้มีอำนาจในเมืองกรุง แถมยังอยู่ท่ามกลางชีวิตเพื่อนมนุษย์ซึ่งส่วนใหญ่ด้อยโอกาส จึงทำให้ตัวฉันเองรู้สึกท้าทายที่จะลุกขึ้นมาเดินทวนกระแสอำนาจอย่างมั่นคงเด็ดเดี่ยว
ทั้งนี้ คนอย่างฉันนั้น เมื่อได้อิสรภาพก็ย่อมมีพลังที่จะคิดริเริ่มศึกษาหาความรู้และลงมือทำในสิ่งซึ่งกระแสสังคมของคนส่วนใหญ่ไม่เห็นด้วย จนกระทั่งส่งผลทำให้ตัวเองได้รับการยอมรับจากคนทั่วโลก อีกทั้งยังได้รับพระราชทานเหรียญดุษฎีมาลาเข็มศิลปวิทยาซึ่งเป็นเครื่องราชอิสริยาภรณ์ในระดับสูงสุดทางวิชาการตั้งแต่อายุยังไม่มากนัก อีกทั้งในปัจจุบันยังเปลี่ยนมาเป็นบุคคลผู้หนึ่งในคณะกรรมการกลั่นกรองบุคคลเพื่อขอรับพิจารณาพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ดังกล่าวของสำนักนายกรัฐมนตรี
จากตัวอย่างผลการปฏิบัติเท่าที่ผ่านพ้นมาแล้วซึ่งปรากฏเป็นความจริงจึงทำให้สรุปได้ว่า ตัวฉันเองเท่าที่ชีวิตผ่านพ้นมานั้น ฉันมักมีแนวโน้มที่ไม่ชอบให้ใครมาบังคับกดขี่แม้กระทั่งมาสอนตัวเอง โดยที่หลักธรรมได้ชี้ไว้อย่างชัดเจนแล้วว่า “เพราะไม่มีเหตุนั้น จึงมีเหตุนี้” ดังนั้นเป็นเพราะไม่ชอบให้คนอื่นมาสอน จึงนิยมการเรียนรู้ด้วยตัวเอง อันได้แก่การเรียนรู้สัจธรรมภายในจิตวิญญาณตนเองออกมาสู่ด้านนอกซึ่งมีความลุ่มลึกอย่างถึงที่สุด
อนึ่ง ในเรื่องนี้ทำให้ฉันนึกถึงวิชาศิลปะการดนตรี ซึ่งตัวฉันเองเคยปฏิบัติมาตั้งแต่ช่วงเริ่มต้น นั่นก็คือการก่อตั้ง “วงดนตรีสากล เค.ยู.แบรนด์” ของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ อันเกิดจากวิญญาณความรักความสมัครใจ ของนิสิตมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ หวนกลับไปนึกถึงช่วงระหว่างที่มหาวิทยาลัยฯยังไม่มีการเรียนการสอนศาสตร์สาขานี้ในหลักสูตรอย่างเป็นทางการ แต่เป็นงานอาสาสมัครที่เกิดจากวิญญาณความรักของแต่ละคน ซึ่งช่วงนั้นวงดนตรีวงนี้ นับตั้งแต่เริ่มต้นก่อตั้งอันได้แก่การรวมตัวของนิสิตกลุ่มหนึ่งซึ่งมีไฟแรงโดยไม่มีการสอนวิชานี้ในหลักสูตรอย่างเป็นทางการ แม้แต่การจัดหาเครื่องดนตรีก็ต้องวิ่งเต้นหาเงินมาซื้อกันเองอย่างไม่มีผลประโยชน์ทางวัตถุโดยเฉพาะคะแนนจากการเรียนการสอน
วงดนตรีวงนี้ได้พัฒนาตัวเองให้เจริญขึ้นมาจากรากฐานจิตใจของผู้ที่รักและสนใจจริงอย่างอิสระ จึงทำให้ผลการปฏิบัติเป็นที่รู้จักและยอมรับกันในสังคมอย่างกว้างขวาง
แม้กระทั่งผลการเรียนอันเกิดจากวิชาการด้านอื่น ซึ่งใครเลยจะคิดว่าบางคนหลังจากเรียนจบหลักสูตรจากศาสตร์สาขาต่างๆ มาแล้วแทนที่จะสมัครเข้ามาทำงานในศาสตร์ซึ่งตนเรียนมากลับไปเป็นครูสอนดนตรีอย่างได้ผลเป็นที่ยอมรับ
หลังจากช่วงนั้นผ่านพ้นมาแล้วได้เกิดการเรียนการสอนวิชานี้อย่างเป็นทางการขึ้นในหลักสูตรของมหาวิทยาลัย ทำให้ฉันรู้สึกทันทีว่าต่อไปในอนาคตผลการปฏิบัติก็คงทำให้วิญญาณความรักที่มีอยู่ในอดีตจำต้องลดลงอย่างเป็นธรรมชาติไม่มากก็น้อย อย่างที่โบราณได้กล่าวไว้ว่า “ได้อย่างหนึ่งก็ต้องเสียอย่างหนึ่ง” ซึ่งเป็นหลักธรรมโดยแท้
ประเด็นนี้มีความละเอียดอ่อน ถ้าใครจะถามว่าฉันใช้อะไรเป็นตัวชี้วัดและพิจารณาตัดสินจึงสรุปออกมาได้ดังกล่าว เรื่องนี้ถ้าจะถามก็คงตอบให้เป็นรูปธรรมได้ยาก ทั้งนี้เพราะเหตุว่าการใช้วิจารณญาณจากประสบการณ์ชีวิตจริงนั้น หมายถึงการใช้เงื่อนไขที่แฝงอยู่ในจิตวิญญาณตนเองเป็นหลัก เราจะเอามาตรการซึ่งเป็นรูปวัตถุมาใช้เพื่อสรุปผลก็คงไม่อาจจะนำมาพูดมาเขียนให้เป็นรูปธรรมได้ เพราะเหตุมันอยู่ในจิตใต้สำนึกเหนือกว่าการแสดงออก อีกทั้งสิ่งที่สรุปออกมาไม่ควรใช้รูปวัตถุเป็นมาตรการ แต่คนทั่วไปมักนิยมประโยชน์ที่มองเห็นได้เป็นตัวเป็นตน จึงยากที่จะประดิษฐ์ข้อเขียนหรือคำพูดให้คนเหล่านี้รู้ได้เข้าใจได้ เพราะมาตรในการค้นหาคำตอบเกิดจากจิตใต้สำนึกและความคาดหมายของคนที่มีประสบการณ์ลึกซึ้งถึงระดับหนึ่งแล้ว
ดังนั้น ภายใต้ระบบและอำนาจในการจัดการศึกษา โดยเฉพาะในสังคมของประเทศเขตร้อนซึ่งมีผลเป็นปัญหาค่อนข้างลึกซึ้งมาตลอดจึงยากที่จะก่อให้เกิดความรู้ความเข้าใจอันดีงามแก่สังคมให้เป็นที่ยอมรับนอกจากความรู้ความเข้าใจอันควรเกิดจากจิตใจผู้รับที่มีโอกาสสัมผัสได้แล้วมากกว่า

9 กรกฎาคม 2553