บทความ

บัดนี้เป็นช่วงกลางปีค.ศ. 2010 หวนกลับไปนึกถึงช่วงระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ถึงเมษายน ค.ศ. 2000 อันนับได้ว่าเป็นเวลานาน 10 ปีมาแล้ว แต่ทุกสิ่งทุกอย่างมันก็ยังคงอยู่ในความทรงจำของฉันมาตลอด โดยเฉพาะอย่างยิ่งสิ่งที่กล่าวกันว่า “คุณธรรมและจริยธรรม” ซึ่งนับได้ว่าเป็นหลักสำคัญในการดำเนินชีวิตของมนุษย์ผู้ปรารถนาความสุขจึงทำให้ฉันรู้สึกประทับใจมิรู้ลืมมาจนถึงบัดนี้ ปกติฝรั่งเศสเป็นประเทศหนึ่งซึ่งให้เกียรติเชิญฉันไปร่วมงานแสดงพรรณไม้นานาชาติติดต่อกันมาเป็นเวลานานกว่า 40 ปีมาแล้ว โดยเริ่มต้นจากการแสดงที่เมืองนองท์ (NANTE) ซึ่งบริเวณงานได้จัดขึ้นริมแม่น้ำอันสวยงามและฉันยังจำได้ดีว่า ตัวเองไปยืนชมกระแสน้ำที่มันไหลเอื่อยๆเสมือนมีชีวิตชีวา หลังจากนั้นมาแล้ว ช่วงหนึ่งได้มีสุภาพบุรุษผู้น่ารักคนหนึ่งซึ่งมีชื่อว่ามาร์ค กอนเย่ (MARC GONNET) เขาเป็นคนที่มีนิสัยสุภาพเรียบร้อยและทำงานลงสู่ด้านล่างจนเป็นที่ถูกชะตากันกับฉัน หลังจากไปร่วมงานที่นั่นติดต่อกันมารวม 3 ครั้ง และฉันคงไม่ลืมที่จะกล่าวถึงท่านเอกอัคราชทูต แคแรค ซึ่งในช่วงนั้นดำรงตำแหน่งเอกอัคราชทูตฝรั่งเศสประจำประเทศไทย ซึ่งในช่วงงานท่านผู้นี้ได้ไปดูแลสภาพพรรณไม้ที่ส่งไปจากประเทศไทยด้วยความเอาใจใส่อย่างแท้จริง ย้อนกลับไปนึกถึงคุณ มาร์ค กอนเย่ สุภาพบุรุษผู้นี้ได้เชิญฉันไปร่วมงานแสดงพรรณไม้นานาชาติที่ศูนย์การแสดง ณ เมืองดิจอง (DIJON) ซึ่งอยู่ห่างจากกรุงปารีสออกไปประมาณ 300 กม. งานนี้ได้จัดขึ้นทุก 3 ปี และทุกครั้งที่จัดงานเขาจะบินมาส่งหนังสือเชิญให้ถึงมือฉันด้วยตัวเอง ปกติฉันเป็นคนมีนิสัยเป็นครูที่สอนลูกศิษย์ด้วยการปฏิบัติ ดังนั้นไม่ว่าจะเดินทางไปไหน แม้หนทางใกล้ไกลแค่ไหน ฉันมักชวนคนรุ่นหลังให้ร่วมไปทำงานด้วยกันโดยหาค่าใช้จ่ายให้เสร็จซึ่งบางครั้งก็ได้มาเพราะแรงศรัทธา บางครั้งก็ต้องใช้สติปัญญาเป็นพื้นฐาน ทั้งนี้ก็เพื่อให้เขาได้รับความรู้บนพื้นฐานที่กว้าง ไกล และลึก ในปี […]

เธอที่รักทุกคน ในปัจจุบันเท่าที่ประสบการณ์ชีวิตของฉันได้ผ่านพ้นมาด้วยเวลาอันยาวนานหลายสิบปีจนกระทั่งอายุใกล้จะถึง 100 ปีเข้าไปแล้ว อีกทั้งตัวเองก็ได้พยายามรักษารากฐานจิตใจให้อิสระอยู่ได้ จึงสังเกตเห็นสิ่งต่างๆที่เกิดขึ้นในสังคมไทยและนำมาคิดวิเคราะห์ค้นหาความจริงโดยที่อยู่อย่างไม่ประมาทมาตลอด โดยเฉพาะอย่างยิ่งผลจากการทำงานเพื่อหวังที่จะให้บังเกิดประโยชน์แก่สังคมอย่างมีประสิทธิพลตามเป้าหมายของการดำเนินชีวิต แต่ปรากฏว่าบุคลากรซึ่งถือว่าคือทรัพยากรของชาติในระดับพื้นฐานที่มีความสำคัญอย่างที่สุด ส่วนใหญ่ขาดความรับผิดชอบที่ควรจะเป็น ซึ่งประเด็นดังกล่าวเกิดจากปัญหาที่แฝงอยู่ในจิตวิญญาณคนซึ่งมีบทบาทสำคัญอยู่ในระบบการจัดการศึกษา ดังนั้น ทุกครั้งที่รู้สึกว่ามีปัญหาเกิดขึ้นทำให้นึกถึงเงื่อนปมซึ่งแฝงอยู่ในรากฐานการจัดการศึกษา โดยที่หลายคนคิดว่าแก้ไขได้ยาก ในปัจจุบัน บทบาทของการจัดการศึกษานั้นได้ขยายขอบเขตออกไปถึงระดับอุดมศึกษา ซึ่งผลพวงของสิ่งดังกล่าวนับว่าคือสิ่งสำคัญที่สุด แม้ในอดีตที่ผ่านมาได้มีผู้คนบ่นกันว่า การจัดการศึกษาของไทยในปัจจุบันไม่ได้ทำให้คนมีเป้าหมายอยู่ที่ความรู้ แต่อยู่ที่ปริญญาสูงๆ ซึ่งสภาพดังกล่าวถึงกับมีการทำโครงการ “ปฏิรูปการศึกษา” มาแล้ว แต่ผลที่ได้รับก็เหมือนกับการโยนก้อนหินลงน้ำโดยที่หายเงียบไปและไม่บังเกิดผลที่เป็นไปตามความปรารถนา เพราะไม่มีการประเมินผลให้ถึงความจริง หากยังคงอยู่แบบตัวใครตัวมัน เรื่องนี้สอดคล้องกันกับหลักธรรมที่ได้ชี้ไว้ว่า “เมื่อไม่มีสิ่งนั้น ก็ย่อมมีสิ่งนี้” ซึ่งพิจารณาดูแล้ว สิ่งที่สะท้อนออกมาปรากฏจากการปฏิบัติดังกล่าว สอดคล้องกันกับหลักวิชาพีชคณิต ดังนั้นอาจกล่าวได้ว่าศาสตร์ทุกสาขา จากการนำปฏิบัติที่ช่วยให้นำผลพวงมาพิจารณาวิเคราะห์เพื่อค้นหาความจริง ทำให้สรุปได้ว่า มนุษย์ค้นคว้าความจริงมาจากหลักธรรมเพื่อนำมาแปรรูปเป็นศาสตร์สาขาต่างๆ สำหรับนำมาใช้ประโยชน์ภายในกระบวนการจัดการศึกษาที่มีผลเชื่อมโยงไปถึงการใช้ประโยชน์ภายในสังคม ยิ่งสถิติศาสตร์ด้วยแล้วจะเห็นได้ชัดเจน แต่คนที่ได้รับปริญญาสูงๆส่วนใหญ่มักมีแนวโน้มที่ไม่อาจนำเอาวิชาการจากศาสตร์แต่ละสาขาซึ่งเป็นผลสำเร็จรูป กลับมาค้นหาความจริงให้ถึงรากเหง้าซึ่งตัวเองจำเป็นจะต้องมีรากฐานจิตใจที่อิสระถึงระดับหนึ่ง ดังเช่นที่ภาษิตโบราณได้กล่าวฝากไว้ว่า “ขึ้นขี่หลังเสือนั้นง่าย แต่ลงจากหลังเสือนั้นซิยากยิ่ง” กับอีกบทหนึ่งซึ่งในอดีตได้กล่าวฝากไว้ว่า “ทำของง่ายให้เป็นของยากนั้นง่าย แต่ทำของยากให้เป็นของง่ายนั้นซิยากยิ่ง” แม้แต่การศึกษาธรรมะก็ต้องแยกส่วนออกไปจากระบบที่อยู่บนพื้นฐานวิชาการ แทนที่จะค้นหาความจริงที่อยู่ภายในศาสตร์สาขาต่างๆก็ยังได้ ฉันนึกถึงเรื่องราวที่เกิดขึ้นเมื่อไม่นานปีมาแล้ว ซึ่งช่วงนั้นทบวงมหาวิทยาลัยได้เกิดความคิดที่จะให้อาจารย์มหาวิทยาลัยต่างๆ ไม่ว่าจะสอนลูกศิษย์อยู่ในสาขาไหนขอให้แทรกการสอนธรรมะเข้าไปไว้ในนั้นด้วย ผลที่ปรากฏก็คือ มีอาจารย์บางคนที่บ่นว่า “ผมจะสอนวิชาที่ต้องการสอนก็ยังไม่มีเวลาพอ จะให้มาสอนธรรมะได้ยังไง” นี่คือเสียงสะท้อนที่บ่งบอกถึงปัญหาภายในรากฐานจิตใจ […]

เปิดใจเพื่อศึกษาความจริงของชีวิตครูเกษตรคนหนึ่งซึ่งอยู่กับพื้นดินมาตลอด ธรรมะ คือรากฐานการเรียนรู้ที่เข้าถึงความจริงซึ่งอยู่ในใจตนเองอย่างเป็นธรรมชาติ จากการนำปฏิบัติทุกสิ่งทุกอย่างบนพื้นฐานความหลากหลายของเพื่อนมนุษย์ซึ่งใช้ชีวิตอยู่กับพื้นดินถิ่นเกิด  ไม่ว่าจะเป็นรูปแบบใดก็ตามโดยเฉพาะอย่างยิ่งชีวิตซึ่งตกทุกข์ได้ยาก  โดยเหตุที่ตัวเองจะต้องมีความเมตตาปราณีที่มอบให้แก่ทุกคน จากความจริงดังได้กล่าวมาแล้ว หากรากฐานจิตใจตนเองมีความมั่นคงอยู่กับเงื่อนไขอันเป็นธรรมชาตินับตั้งแต่เกิดมาสู่โลกใบนี้จนกระทั่งดับสูญ   ทุกคนย่อมเข้าถึงความเป็นมนุษย์ได้อย่างเสมอเหมือนกันหมด สิ่งนี้หรือมิใช่ที่มักเรียกกันว่า “ความกล้าหาญในการเรียนรู้จากจริยธรรมซึ่งแต่ละคนต่างก็มีโอกาสอยู่แล้ว” แทนที่จะหนีโลกไปอยู่ในมุมตรงกันข้าม บทนำ คนโบราณได้สอนไว้ว่าอย่าไปมองที่ตัวมัน  ขอให้มองที่มาที่ไปให้ปรากฏอยู่ในจิตใต้สำนึก  การบริหารงานทุกรูปลักษณะ  ความสำเร็จหรือความล้มเหลวย่อมขึ้นอยู่กับการบริหารงานบุคคลอันควรถือว่า  คือเหตุและผลอย่างสำคัญ อนึ่ง  เมื่อนำเอาการบริหารงานบุคคลมาพิจารณาค้นหาความจริงและใช้เป็นพื้นฐานการเรียนรู้  สิ่งแรกที่ควรคำนึงถึงก่อนอื่นก็คือการหวนกลับมาค้นหาความจริงจากใจตนเอง  อีกทั้งถามว่า “เราบริหารใจตัวเองให้เป็นแบบอย่างที่ดีแก่เพื่อนมนุษย์ได้แล้วหรือยัง?”  หลังจากนั้นจึงคิดถึงความสำคัญของวัฒนธรรมท้องถิ่นอันควรถือว่าคือพื้นฐานสำคัญของการปฏิบัติในการดำเนินชีวิต ไม่ว่าเรื่องใดก็ตาม นอกจากนั้น  หากนำวัฒนธรรมท้องถิ่นมาพิจารณายกความสำคัญเอาไว้เหนือสิ่งอื่นใดทั้งหมด  จึงขออนุญาตกล่าวถึงรากฐานวัฒนธรรมท้องถิ่นเพื่อให้ทุกคนมองเห็นความจริงได้ถึงรากเหง้าได้อย่างชัดเจนให้เชื่อมั่นได้ อนึ่ง มีคำปรามาสที่มักได้ยินบางคนพูดออกมาจากใจในอดีตเป็นช่วงๆ ว่า “คนไทยส่วนใหญ่มีของดีแล้วรักษาเอาไว้ไม่อยู่ เพราะดูถูกตัวเอง” ทำให้คนชาติอื่นมาฉกฉวยเอาไปได้โดยง่าย เมื่อพูดถึงคำว่า “วัฒนธรรมท้องถิ่น” หลายคนมักมีแนวโน้มที่เข้าใจว่าการพูดภาษาไทย  การฟ้อนรำไทย การเขียนภาพแบบไทยๆ การเล่นดนตรีไทย หรืออะไรต่อมิอะไรที่ใช้คำตามหลังว่าไทย  ซึ่งแท้จริงแล้วน่าจะหมายถึงผลสำเร็จรูปจากรากฐานจิตใจคนท้องถิ่นที่สืบเนื่องมาจากการนำปฏิบัติ  โดยใช้ความรักแผ่นดินถิ่นเกิดของตัวเองเป็นพื้นฐานมาแต่อดีต หากความเสื่อมโทรมในด้านคุณธรรมและจริยธรรม ที่มีผลสืบเนื่องมาจากการที่ผู้บริหารไม่อาจละลดกิเลสภายในจิตใจตนเองให้ได้เสียก่อน  หากยังนำความอยากแม้แต่ความโลภที่เกิดจากความไม่รู้จักพอเพียงเข้าไปแฝงไว้  หาได้ส่งผลให้เป็นไปตามความปรารถนาของสังคมซึ่งทุกคนมีความมุ่งมั่นร่วมกันไม่  หากกลับทำให้วิญญาณความรักแผ่นดินถิ่นเกิดของคนท้องถูกทำลาย  ทั้งนี้ “มองข้ามความสำคัญของจิตวิญญาณตนเองไปยึดติดอยู่ที่รูปวัตถุซึ่งเป็นผลสำเร็จรูปทางวัฒนธรรมจากคนต่างถิ่นที่เข้าไปยัดเยียดให้  แม้แต่การแต่งตัวหรูๆ แบบฝรั่งมังค่า หรือว่าพูดคำไทยคำหนึ่งคำฝรั่งคำหนึ่งสลับกันไปสลับกันมาโดยที่คิดว่าเป็นเรื่องโก้หรูหรือไม่ก็อวดตัวเองว่าฉันเป็นคนมีความรู้มาจากเมืองนอก ซึ่งมันไม่ใช่วัฒนธรรมของคนไทยที่ควรให้ความเคารพรักแผ่นดินถิ่นเกิดอันเป็นที่มาที่ไปของชีวิตตัวเอง” สิ่งดังกล่าวแล้วหรือมิใช่  […]

ทุกครั้งที่รำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณ ฉันต้องใช้จิตวิญญาณตัวเองเป็นแผ่นกระดาษ และใช้น้ำตาเป็นน้ำหมึก ด้วยความปลื้มปิติอย่างหาที่สุดมิได้ และใช้พลังภายในจิตใต้สำนึกเป็นแรงบันดาลใจให้ต้องเขียนเรื่องราวต่างๆที่ตนมีโอกาสพบเห็นและสัมผัสได้ในทุกๆเรื่อง จากพระราชจริยวัตรขององค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระองค์นี้ ดังตัวอย่างเช่น แทบทุกครั้งที่ทรงเสด็จประพาสต้นไปเยี่ยมเยียนพสกนิกรของพระองค์ฯ โดยเฉพาะอย่างยิ่งคนในชนบทซึ่งชีวิตยังตกทุกข์ได้ยาก ประการแรกก็คือ ส่วนใหญ่ทรงขับรถด้วยพระองค์เอง อีกทั้งไม่ว่าจะเสด็จไปทรงงานที่ไหนมักมีวิทยุติดต่อกับเจ้าหน้าที่เมื่อทรงมีพระราชประสงค์ที่จะได้รับความร่วมมือ อีกทั้งสอนให้ทุกคนทำหน้าที่อย่างเหมาะสม นอกจากนั้นภายในพระหัตถ์ยังทรงถือแผนที่ของประเทศที่มีความละเอียดและลึกซึ้ง ในวันหนึ่งซึ่งมีพระราชประสงค์จะเสด็จเป็นการส่วนพระองค์ไปเยี่ยมเยียนราษฎร ณ ที่แห่งหนึ่งในจังหวัดภาคตะวันออก ซึ่งโดยปกติแล้ว หน่วยราชการที่ได้รับทราบหมายกำหนดการ จะต้องเดินทางไปรับเสด็จและถวายรายงานตามพระราชพิธีแม้เป็นการส่วนพระองค์ จากเหตุดังกล่าว ทำให้หน่วยราชการที่รับผิดชอบจะกำหนดเส้นทางเสด็จพระราชดำเนินในครั้งนั้น ทั้งนี้เนื่องจากเหตุผลตามที่ได้กล่าวไว้แล้วว่า ถ้าเสด็จเป็นการส่วนพระองค์ก็มักทรงขับรถด้วยพระองค์เองประกอบกับการมีแผนที่อย่างละเอียดอยู่ในพระหัตถ์ ดังนั้นหลังจากถูกกำหนดให้เสด็จตามเส้นทางเดินซึ่งทางการได้นำถวายไว้แล้ว ได้ทรงพิจารณาเห็นว่าเป็นเส้นทางที่ผิดสังเกต ทั้งนี้เพราะเหตุว่าเส้นทางซึ่งทางราชการได้กำหนดถวายเป็นเส้นทางที่อ้อมไปไกล แต่มีอีกเส้นทางหนึ่งซึ่งตัดตรงไปยังจุดนัดหมายที่ใกล้ที่สุด แต่เป็นเพราะอะไรถึงได้ไม่กำหนดให้เสด็จตามเส้นทางนั้น อนึ่ง เนื่องจากทรงขับรถเอง จึงเสด็จตัดตรงไปตามเส้นทางอีกเส้นหนึ่งซึ้งมีระยะทางที่ใกล้กว่าในที่สุดจึงทรงพบว่าเส้นทางสายนี้มีนิคมผู้ป่วยโรคเรื้อนอยู่ที่นั่น ขณะที่ฉันเขียนเรื่องนี้ ตัวเองรำลึกถึงสภาพดังกล่าวแล้วทำให้รู้สึกซาบซึ้งอย่างหาที่สุดมิได้ เพราะทั้งนี้ด้วยพระมหากรุณาธิคุณล้นเกล้าฯอย่างหาที่สุดมิได้ ได้ทรงหยุดรถและเสด็จลงไปรับช่อดอกไม้จากกลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อนที่รอรับเสด็จด้วยความปลื้มปีติยินดีเหนือชีวิตตัวเอง สิ่งที่ได้เล่ามาแล้วนี้ เป็นเพียงตัวอย่างอันน้อยนิดเสมือนผงธุลีชิ้นเล็กๆ ความจริงแล้วยังมีเรื่องราวอีกมากมาย หากนำมาเล่าคงจะหาจุดจบได้ยาก ภาษิตโบราณได้กล่าวฝากไว้ว่า เรื่องใดก็ตามที่ยังรู้ได้ไม่ถึง โปรดอย่าปฏิเสธ ขอให้โทษตัวเองไว้ก่อน 5 กรกฎาคม 2553